Door de bomen

Albert Saverys’ Bomen uit 1918 is een interessant sleutelwerk binnen het Vlaams luminisme en draagt de invloed van zijn grote leermeester: Emile Claus. In dit schilderij – opgebouwd in een vibrerende, bijna pointillistische toetsen – lijkt de geest van Claus letterlijk en figuurlijk door de bomen heen te schijnen.
Wie goed kijkt, herkent in het silhouet op de achtergrond Villa Zonneschijn, het iconische huis van Claus te Astene. De kenmerkende groene luiken, het fronton, de hoge schoorsteen en – uiterst links – zelfs de nok van Claus’ atelier zijn subtiel maar doelbewust zichtbaar. Het lijkt alsof Saverys hulde brengt aan de plek én de man die zijn artistieke kompas bepaalde.

De stilistische verwantschap is treffend. Net zoals Claus' schilderij 'Villa Zonneschijn' (1894, privéverzameling) en 'Rayon de soleil' (1899, Musée d’Orsay), speelt ook Saverys met doorsijpeling van licht, vibraties van kleur, en het samenspel tussen natuur en sfeer. Maar waar Claus het licht laat trillen in luchtige penseeltoetsen, kiest Saverys in 1918 voor een meer intense, geconcentreerde toets, wat zijn Bomen een dieper register geeft, misschien ook als reflectie op het einde van de Eerste Wereldoorlog.
Hoewel het niet volledig te documenteren is of Saverys in 1918 op Villa Zonneschijn zelf over de vloer kwam, is bekend dat hij Claus goed kende en tot diens intieme kring behoorde. Tijdens de oorlogsjaren verbleef Saverys in de Leiestreek, waar hij nauw contact had met Charlotte Dufaux, de vrouw van Claus. Het is dus waarschijnlijk dat hij in 1918 de omgeving van de villa bezocht en er zelfs werkte.
In Bomen is de hommage discreet maar geladen: Claus’ huis verdwijnt deels in de nevel van het licht, zoals zijn invloed voortleeft in de penseel van zijn jongere volgeling. Saverys plaatst de natuur voorop, maar geeft de beschouwer tegelijk een glimp van het verleden en de overgang naar een nieuwe tijd.
Dit werk markeert niet alleen het einde van een oorlog, maar ook de overgang van het impressionistisch luminisme naar een meer expressionistisch geladen kleurenpoëzie, waarin Saverys zich vanaf de jaren 1920 zou verder ontwikkelen. Bomen is daarmee zowel een slotakkoord als een beginpunt.

Pauwels, P., Albert Saverys 1886-1964 (Gent: Borgerhoff & Lamberigts, 2014).