Zomerochtend

Leon De Smet (1881–1966) behoort tot de meest lyrische en technisch verfijnde vertegenwoordigers van het Vlaams post-impressionisme. In dit schitterende schilderij uit 1912, getiteld Zomerochtend, toont hij zich op het hoogtepunt van zijn kunnen, net vóór de Eerste Wereldoorlog zijn Latemse periode bruusk zou onderbreken. Het werk is exemplarisch voor de korte, maar cruciale fase van ca. 1907 tot 1914 waarin De Smet zijn meest evenwichtige en lichtdoorstraalde schilderijen creëerde.

Het doek baadt in een atmosfeer van zachte lichtheid: een zomerweide, beschenen door een opstijgende zon, wordt opgebouwd uit vibrerende toetsen in een fijnzinnig kleurenpalet. De helderheid van geel, lila, blauw en roze vormt samen een quasi-nevelige sluier die het motief een dromerige gloed verleent. In de schaduw van een boom zijn enkele figuren zichtbaar, klein en ondergeschikt aan de natuur, een thema dat nauw aansluit bij de ideeën van het symbolisme. Toch is het schilderij bovenal een viering van het licht, het ‘clair-obscur’ van de dageraad, waarmee De Smet zich in de traditie plaatst van kunstenaars als Emile Claus en de luministen.
Maar waar Claus de realiteit op impressionistische wijze registreerde, gaat De Smet verder in de richting van stilering en abstractie. Zijn verfbehandeling in Zomerochtend herinnert aan het divisionisme, en sluit aan bij de internationale zoektocht naar licht en kleur rond 1910. In Frankrijk experimenteerden Paul Signac en Henri Le Sidaner met vergelijkbare atmosferische technieken; in Oostenrijk was Gustav Klimt bezig met zijn gouden fase waarin landschappen door patronen en symboliek werden gedragen. Ook de vroege werken van Ferdinand Hodler of de zachte reflecties van Vilhelm Hammershøi kunnen in dit verband worden genoemd.
Zomerochtend is dus niet alleen een hoogtepunt in het oeuvre van Leon De Smet, maar ook een getuige van zijn positionering binnen de bredere Europese avant-garde van zijn tijd. Hij wist de picturale traditie van zijn geboortestreek - de Leiestreek en Latem - te verbinden met een kosmopolitisch artistiek discours. Het schilderij is daarmee een van de meest uitgebalanceerde syntheses van het Vlaamse licht en een internationale picturale verfijning. Een zeldzaam en harmonieus meesterwerk.