Christus door de duivels gekweld

Verzameling Jacques Ernest Sonderegger. 

Het passieverhaal van Christus is in de Westerse beeldende kunst een veel voorkomend thema. In de volkse devotie kende het verhaal nog in Ensors tijd een bijzondere weerklank door de jaarlijkse kruisweggang op Goede Vrijdag. Ensors ontluisterende kijk op de dood van Christus heeft echter een andere dimensie. In de prent overheerst de dood, met de omstaanders als levende lijken rechts en dreigende duivelfiguren links. Satan omgrijpt zelfs de Christusfiguur, van wie de fysionomie gelijkenissen heeft met die van Ensor zelf. Boven het kruis blaast een vreemdsoortige engel op een trompet. In de achtergrond beeldde de kunstenaar nog een galgenveld af. De ets is grotendeels gebaseerd op een houtskooltekening uit de reeks “De aureolen van Christus uit 1886 (Brussel, KMKSB, inv. 4193). Op de achterzijde van deze tekening betitelde Ensor het werk als volgt: “La triste et brisée. Satan et les légions fantastiques tourmentant le crucifié.” Het eerste deel van de titel heeft betrekking op het effect van het licht, het tweede op het onderwerp.
In deze ets overheerst de dood: rechts van het kruis levende lijken, links dreigende duivelfiguren links. Satan omgrijpt zelfs de Christusfiguur. Boven het kruis blaast een vreemdsoortige engel op een trompet.
Het onderwerp Satan en zijn fantastische legioenen kwellen de gekruisigde, dat Ensor in 1886 tekende, herneemt hij hier in een gravure. Het maakt deel uit van de reeks Les auréoles du Christ ou les sensibilités de la lumière.

Antwerpen, Museum Platin-Moretus, inv.no. PK.MP.09507
Gent, Museum voor Schone Kunsten, inv.no. 1998-B-94
Londen, British Museum, inv.no. 1972.0916.5

- Delteil, L., Le Peintre graveur illustré : H. Les, H. de Braekeleer, J. Ensor, vol. XIX (Paris: 1925), 93 (ill.).
- Croquez, A., L'Œuvre gravé de James Ensor - Catalogue raisonné (Paris: Maurice Le Garrec, 1935), no. 94 (ill.).
- Taevenier, A., Graphic works of James Ensor. Illustrated catalogue of his engravings their critical description and inventary of the plates (Ghent: Erasmus Ledeberg, 1973), 76-77, no. 25 (ill.). 
- Elesh, J.N., James Ensor The Complete Graphic Work (The Illustrated Bartsch, vol. 141) (New York: Abaris Books, 1982), 96.
- Taevenier, A., Graphic works of James Ensor (Ledeberg: Erasmus Ledeberg, 1973), 234-235, no. 94 (ill.).
- Cooke, L., A. Taevenier et. al., James Ensor. Etchings from the collection of 'Gemeentekrediet België' exh. cat. (Brussels: Gemeentekrediet van België, 1978), 48, no. 71 (ill.).
- Ollinger-Zinque, G., Ensor: een zelfportret (Brussel: Laconti, 1976), 129, no. 68 (ill.).
- Becker, J. et.al., James Ensor. Visionär der Moderne. Gemälde, Zeichnungen und das druckgraphische Werk aus der Sammlung Gerard Loobuyck (Albstadt: Galerie Albstadt, 1999), 171 (ill.).