De wrede engel

- Edward Anseele Jr., Gent (aangekocht bij de kunstenaar)

Omstreeks 1930 behandelde Frits Van den Berghe herhaaldelijk het thema van de engel. De schilder haalde de figuur uit zijn Bijbelse context en plaatste hem in een onwereldse, dreigende omgeving. De wrede engel – uit de oude verzameling van de Gentse politicus Edward Anseele, een vriend van de schilder – heeft niets van zijn traditioneel aseksuele voorkomen behouden. De vrouwelijke engel overvleugelt letterlijk de drie stervelingen in de linkerhoek die gelaten hun lot lijken af te wachten. Hun verloren naaktheid verschilt sterk met de bijna exhibitionistische engelfiguur, met haar sterk geprononceerde borsten en in detail getekende schaamlippen. Door het accent te leggen op de vrouwelijkheid krijgt de scène een sterk bevreemdend karakter. Typerend voor Van den Berghes late werk is de gebalde beeldspraak waarin tegenstrijdige emoties elkaar raken. Het menselijke bestaan wordt erin tot zijn essentie herleid, met de verbeelding van universele drijfveren als angst, woede, onrust en vervreemding. Nu eens is de mens in zijn solitaire eenzaamheid gevat, en dan weer, zoals meesterlijk in De wrede engel, komt hij samen in een groep, en toch weer niet; ook deze figuren vinden geen geborgenheid bij elkaar. De beklemmende sfeer straalt een doodsangst uit, waarbij de Engel Gods eerder de engel des doods wordt, die de mens in zijn primaire bestaan bedreigt. De wrede engel confronteert hem dus met zijn eindigheid die de mens in zijn primaire bestaan bedreigt. In zijn eenvoud geeft de voorstelling een gebald beeld van het menselijk zijn. Naakt, eenzaam en ontdaan van alle wereldlijke rijkdom moet hij zijn lot ondergaan. Daarmee lijkt de scène een moderne vertaling te zijn van de sinds de middeleeuwen zeer geliefde thematiek van de dag des oordeels.

- 1933, Gent, Feestpaleis van Vooruit, Frits Van den Berghe en Joseph Cantré, 30.04-12.05.1933, no. 13. 
- 1976, Sint-Martens-Latem, Latemse Kunstkring, Frits Van den Berghe 1883-1939, 22.08-12.09.1976, no. 13. 
​- 1999, Oostende, PMMK, Retrospectieve Frits Van den Berghe, 16.10.1999-13.02.2000, no. 147.

- Langui, E., Frits Van den Berghe/ Catalogue raisonné de son oeuvre peint (Bruxelles: Laconti, 1966), no. 397 (ill.).
- Langui, E., Frits Van den Berghe 1883-1939 (Antwerpen: Mercatorfonds, 1968), p. 313, no. 397 (ill.).
- D'Haese, J., Aspekten van het Vlaams Expressionisme, tent.cat. (Marke: Kunstkring Joost De Clercq, 1977), p. 35, 37, cat.no. 93 (ill.).
- Boyens, P., Frits Van den Berghe (Gent: SD&Z, 1999), p. 294, 321, 460, no. 756 (ill.).
- Boyens, P. & G. Marquenie, Frits Van den Berghe, tent.cat. (Oostende: PMMK, 1999), p. 174, no. 147 (ill.).
- Pauwels, P.J.H., Als een fonkelenden spiegel (Sint-Martens-Latem: Galerie Oscar De Vos, 2019), p. 294 (ill.).